Het wintersport seizoen is volop bezig. Dat betekent voor velen lekker buiten sporten. Toch zijn er ieder jaar meer dan 60.000 Nederlanders die een blessure oplopen tijdens de wintersport. Misschien ben jij er een van. Een knieblessure is bij skiërs verreweg het meest voorkomende letsel. Hierbij is letsel aan de kniebanden als gevolg van het verdraaien van de knie de meest voorkomende blessure. Dat kan schade opleveren aan binnenband, buitenband, voorste kruisband, achterste kruisband, meniscus of een combinatie daarvan. Daarnaast komen bij wintersport spierblessures, botbreuken, hoofdletsel en een skiduim veel voor. Ik geef hieronder beknopte uitleg wat het er aan de hand is en hoe je goed en snel kunt herstellen. Ik heb ervaring sinds 2002 in de behandeling van en het optrainen bij (top)sportblessures.
Skiduim
Een skiduim klinkt misschien als een pietluttige blessure, maar de mensen die er last van hebben weten hoe vervelend het kan zijn. Je duim gebruik je meer dan je denkt! Een skiduim ontstaat meestal door een val. Er raakt een gewrichtsband gescheurd of verrekt doordat de duim naar buiten wordt geduwd. Het levert vaak een pijnlijke zwelling op en de last kan heel lang aanhouden. De diagnose is snel gesteld met orthopedische tests (dat kan bij een goede fysiotherapeut). Soms is aanvullend onderzoek nodig. De oplossing zit hem in het verminderen van de pijn met manuele technieken, herstel van beweeglijkheid, advies, opbouwende training van kracht, stabiliteit en eventueel een specifieke sportrevalidatie.
Knieletsel
Wintersport is belastend voor je knieën. Bij het verdraaien van je knie kun je voorbij de normale bewegingsgrens gaan. Hierbij kan een band /ligament verrekken, inscheuren of zelfs afscheuren. Hoe heviger de blessure, hoe sneller en heviger je knie doorgaans dik wordt. Je knie kan wankel aan gaan voelen en belasten gaat lastig of niet. Na een dag of vijf, als de zwelling minder is, kan de knie goed uitgetest worden wat doorgaans voldoende is om een betrouwbare diagnose te stellen.
- Kruisbandblessure: deze blessure komt bij het skiën relatief vaak voor omdat je draaiende bewegingen maakt met je knie. Zowel je voorste- als je achterste kruisband kun je scheuren. Enige mate van speling op de band kan je lijf prima opvangen met eigen spierkracht. Binnen- of buitenbandletsel herstelt vrijwel altijd goed met revalidatie. De mate van functie die je na spierkrachttraining hebt of kunt hebben en de ernst van kruisbandletsel, in combinatie met je activiteitenprofiel bepalen of een operatie mogelijk noodzakelijk is.
- Meniscusblessure: ook de meniscus kan schade oplopen tijdens het skiën. Zowel de binnenste als buitenste meniscus kan inklemmen en inscheuren. Het voelt dan alsof je knie ‘op slot’ zit en bewegen is beperkt. Ook bij een meniscusblessure treedt vaak zwelling en pijn op.
Hoofd-, nek- en schouderklachten
- Hersencontusie of hersenschudding: soms kun je nog maanden last hebben van een inwerkende kracht op je hersenen. Symptomen kunnen zijn: hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid, geïrriteerdheid, concentratie- en geheugenzwakte, slapeloosheid, overgevoeligheid voor geluid en licht. Het beste advies is natuurlijk om altijd een helm te dragen. Neem bij hoofdletsel altijd contact op met een arts. Het functionele herstel van heviger hoofdletsel is niet zelden frustrerend als je in staat bent te doen wat je normaal doet. Bovendien is het letsel niet zichtbaar. Vaak gaat deze blessure samen met nekwervels die scheef staan (vaak over het hoofd gezien!) en bandletsel aan de nek, wat een gemengd beeld kan geven. Deze nekklachten zijn goed te verhelpen. Verder is mijn advies langs te komen voor een herstelprogramma. Hierin stellen we de mate van belastbaarheid vast en krijg je een stapsgewijze opbouw naar je oude activiteitenniveau. De bedoeling is dat je succeservaringen creëert en een eind maakt aan de frustratie.
- Whiplash: een whiplash is letsel aan je nek. De structuren in de nek worden abrupt overbelast: ligamenten, spieren en soms ook bot en kraakbeen. Dit gebeurt bijvoorbeeld als je plotseling hard moet stoppen of gestopt wordt. Je lichaam staat abrupt stil en je hoofd maakt een slinger. Een whiplash is een vervelende blessure waar je heel lang last van kunt houden. Het herstel is vergelijkbaar met hierboven omschreven.
- Sleutelbeenbreuk: het sleutelbeen is de verbinding van je arm met je romp. Het is het bot dat het schouderblad en het borstbeen verbindt. Een clavicula fractuur of sleutelbeenbreuk ontstaat vaak door een val op de top van de schouder. Naast wintersporters komt deze blessure ook vaak voor bij wielrenners. Bij hogere gradaties valt een veranderde stand van het sleutelbeen op. Wacht niet te lang met een herstelprogramma, want de biomechanica raakt verstoord en de last kan doortrekken naar je nek. Bij volledige doorscheuring van de ligamenten tussen sleutelbeen en schouderblad dient een operatie overwogen te worden.
- Schouderblessure: als je valt tijdens het skiën of snowboarden, kan je schouder uit de kom schieten. Schiet hij spontaan weer terug, heet dat een subluxatie. Vaak is het dan al eerder gebeurd. Dit is pijnlijk. De banden zijn uitgerekt en een revalidatieprogramma is nodig om te voorkomen dat het weer gebeurd. In hevige gevallen dient een operatie overwogen te worden, vooral bij jonge mensen.
Botbreuken
Door de grote kracht die ontstaat bij een botsing op hoge snelheid, kun je een bot breken. Dit kan gedeeltelijk zijn of helemaal. De meest voorkomende breuken zijn aan het been: kuitbeen, scheenbeen of dijbeen.
Het is belangrijk dat het bot zo snel als mogelijk in de anatomische stand ('recht') wordt teruggezet en/of wordt geïmmobiliseerd (vaak met gips). Soms is het hierbij nodig botdelen operatief aan elkaar vast te zetten (fixatie).
Dit onbeweeglijk (immobiel) maken is noodzakelijk voor goed bot-herstel, maar niet goed voor andere structuren. De spierkracht neemt vaak snel af. In een revalidatie beginnen we voor de aftakeling onnodig veel wordt, zo snel mogelijk met onbelast oefenen. Hierin wordt aanvankelijk het letsel ontzien en de spieren getraind. Is er sprake geweest van een operatie wordt ook het littekenweefsel losgemaakt. Ook zoeken we andere manieren om je conditie op peil te houden. Stapsgewijs wordt ook het bot weer zijn normale belasting gegeven. Ook bot herstelt na de noodzakelijke immobilisatie namelijk het beste met opbouwende belasting. Het doel van de revalidatie is functieherstel en terugkeer naar alle activiteiten.